Umferðartölur

Um tvenns konar talningar er að ræða, árstalningar og skynditalningar. Með samanburði skynditalningar á ákveðnu tímabili við niðurstöðu árstalningar á vegi með svipaða umferðardreifingu yfir árið má áætla ársdagsumferð (ÁDU), sumardagsumferð (SDU) og vetrardagsumferð (VDU).

Þar sem talið er allt árið er um þrenns konar búnað að ræða, þ.e. umferðargreina sem hringt er reglulega í, en þeir skrá mun fleira en umferð, t.d. hraða ökutækja, aðra teljara sem hringt er í og skrá eingöngu umferð, slíkir teljarar eru t.d. tengdir öllum veðurstöðvum, og að síðustu teljara sem fara þarf út í mörkina til að lesa af.

Fjöldi árstalningarstaða er nú um 300 talningarsnið. Fjöldi teljara í hverju talningarsniði getur því verið einn eða fleiri. Árlega fer skynditalning fram á um 200 stöðum. Þar sem ekki er talið er umferð reiknuð upp á milli ára með því að nota breytingarhlutfall ársteljara í grennd.

Með þessum umfangsmiklu umferðartalningum hefur Vegagerðinni tekist að safna upplýsingum um þróun umferðar og heildaraksturs á þjóðvegum síðustu áratugi. Vitneskja um umferð er nauðsynleg fyrir mörg verkefni stofnunarinnar.

Almenn aðferðafræði við fastar talningar:

Skýringar og reikniaðferðir meðaltala, fyrir fasta teljara:

Fastur talningarstaður er sá staður þar sem talið er samfellt alla daga ársins. Talningar eru ýmist sundurliðaðar eftir akreinum eða bara ein tala fyrir tveggja akreinaveg. Þetta er háð þeim búnaði sem notaður er til talninga, á hverjum stað.

Hér á eftir er: u = tákn fyrir eitt sólarhringsgildi, þ.e. fjölda bíla yfir sólarhringinn, um talningarstað. ∑ = summa n = dagafjöldi (án undirvísis jafngildir fjölda daga í ári) s = undirvísir (index) merkir hér sumarmánuðir (tímabil, sjá skammstafanir og skýringar) v = undirvísir (index) merkir hér vetrarmánuðir (tímabil, sjá skammstafanir og skýringar)

Þá má lýsa reikniformúlum fyrir meðaltöl fastra teljara með eftirfarandi hætti:

ÁDU =∑u/n

SDU =∑us/ns

VDU =∑uv/nv

Almenn aðferðafræði meðaltalsútreikninga fyrir skynditalningar:
Íslandi er skipt upp í 7, talningasvæði: Suðurland, Reykjanes, Vesturland, Vestfirðir,
Norðurland, Austurland og hálendið.

• Talið er á a.m.k. einu talningarsvæði ár hvert.
• Talið er á stofnvegum, tengivegum og landsvegum. Almennt gildir að ekki eru
  skipulagðar talningar á héraðsvegum.
• Talið er á tímabilinu maí – september.
• Gjarnan er miðað við að staðsetja teljara þannig að niðurstöður lýsi sem best veginni
  meðalumferð um þann vegkafla/stall (stallur = hluti vegkafla) sem mæla á.
• Teljari er stilltur á sólarhringsskráningu (þ.e. skráir eitt gildi fyrir hvern sólarhring).
• Lengd talningartímabils ≥ 3 vikur að jafnaði.

Skýringar og reikniaðferðir, fyrir skynditeljara:
Hér á eftir er u tákn fyrir eitt sólarhringsgildi, þ.e. fjölda bíla yfir sólarhringinn, um
talningarstað.

Viðmiðunartalningarstaður er gjarnan næsti fasti talningarstaður innan sama veðursvæðis sem talinn er hafa svipaða umferðardreifingu og er á skynditalningarstað.

st undirvísir (index) merkir hér á eftir skynditalningarstaður. vm undirvísir (index) stendur fyrir viðmiðunartalningarstað.
∑ er tákn fyrir summu (t.d táknar ∑us samanlagða dagsumferð á skynditalningarstað á talningartímabili og
∑uv táknar samanlagða dagsumferð á viðmiðunartalningarstað á sama tímabili).

Þá má lýsa reikniformúlum fyrir meðaltöl skynditalninga með eftirfarandi hætti: 

Mikilvægt er að hafa eftirfarandi í huga:
Talningum er ekki ætlað að lýsa/mæla hámarks- og eða lágmarksumferð um vegkafla.
Nákvæmni reiknaðra meðaltala (ÁDU, SDU og VDU) er, skv. reynslu, breytileg eftir
umferðarþunga og einkennum umferðar en miða má við um 90%, að meðaltali. Mesta
nákvæmnin næst í og við þéttbýli en búast má við hlutfallslega mun minni nákvæmni í
meðaltölum á fáförnum sumarvegum.
Birting mæligagna og reiknaðra meðaltala er á fyrsta ársfjórðungi næsta almannaksárs eftir að
talning fer fram.
Búast má við að bilanatíðni skynditeljara verði á bilinu 5 – 10%.

Ár hvert gefur Vegagerðin út umferðartölur fyrir mest allt þjóðvegakerfið (yfirleitt ekki reiknuð umferð á héraðsvegum). Þessar umferðartölur eru gefnar upp sem meðaltöl (ÁDU, SDU og VDU) fyrir ákveðna lengd innan hvers vegar, vegkafla eða stall.

Meðalumferð er reiknuð út frá föstum talningum og skynditalningum:

• Fastur talningarstaður er sá staður þar sem talið er samfellt alla daga ársins.
• Skynditalning fer að jafnaði fram á tímabilinu maí – september og er talið á völdum vegum í þrjár til sex vikur í senn.

Birt meðaltöl eiga að lýsa heildarumferðinni í báðar áttir. Á fæstum vegköflum eru fastar talningar til staðar, en þess í stað taka umferðartölur mið af umferð við fastan talningarstað í grennd, sem kallast þá viðmiðunarteljari vegkaflans.Á slíkum vegköflum fer skynditalning að jafnaði fram á 4 – 7 ára fresti, sem getur valdið því að á skynditalningarári breytast meðaltöl ekki alltaf í takt við breytingar á viðmiðunarteljara á milli ára.

• Vegkafli: Hluti vegar. Dæmi Hringvegurinn hefur vegnr. 1 en vegkaflanr. eru fjölmörg frá a1 til z2, þá er vegnr. fyrsta vegkafla Hringvegar ritað svona 1-a1.  Hver vegkafli hefur síðan ákveðna lengd sem er mislöng eftir vegköflum.
• Stallar: Hluti vegkafla. Hver vegkafli þjóðvegarins getur skipst upp í smærri einingar sem kallast stallar.  Dæmi: Vegkafla 1-a4 er skipt upp í tvo stalla. Fyrri stallur er frá stöð 0 – 6280 m og síðari stallur vegkaflans er frá 6280 – 11410 m.

Vegkaflar og stallar hafa upphafsstöð og endastöð. Mismunurinn á milli þessa punkta er þá lengd vegkaflans eða stallsins.

Umferðin samkvæmt uppgefnum meðaltölum, ÁDU, SDU og VDU stendur fyrir umferðina í báðar áttir.

Í verkefnum á umferðarmiklum vegum þarf stundum upplýsingar um klukkustundarumferð og 15 mínútna umferð og eru slík gögn aðgengileg alls staðar þar sem eru umferðargreinar eða aðrir teljarar sem hringt er í og ekki eru tengdir veðurstöðvum. Þar sem eru veðurstöðvar eru gögn um 10 mínútna umferð aðgengileg. Umferðarteljarar af eldri gerð skrá hins vegar umferð á sólarhringsfresti og þarf að stilla þá sérstaklega til að þeir skrái oftar.

Í tengslum við stillingu umferðarljósa á gatnamótum eru upplýsingar um 15 mínútna umferð nauðsynlegar og er þeirra aflað með svokallaðri stefnugreiningu en í henni skrá starfsmenn umferð á öllum akreinum inn í gatnamótin á 15 mínútna fresti í 2-3 klukkustundir að morgni og 3-4 klukkustundir síðdegis, oft á föstudegi.