27. júní 2022

Kort­lagn­ing á jarð­fræði hafs­botns­ins í Seyð­isfirði og Norð­firði

Skýrsla þessi var unnin af Íslenskum orkurannsóknum (ÍSOR). Stofnunin hefur unnið að jarðfræðirannsóknum og kortlagningu, bæði af landi og hafsbotni til áratuga. Með tilkomu mjög nákvæmra dýptarmælinga (fjölgeislamælinga) í fjörðum landsins sem Landhelgisgæsla Íslands (LHG) hefur stundað hafa opnast nýir möguleikar á að kortleggja jarðfræði og neðansjávarskriður fjarðanna.

Ummerki um neðansjávarskriður eru nokkuð algengar í flestum fjörðum á Austurlandi og ummerki um þær sjást vel í fjölgeisladýptarmælingum LHÍ. Sambærilegar skriður er einnig að finna í öðrum landshlutum eins og t.d. á Vestfjörðum. Flestar neðansjávarskriðurnar eru í djúpum fjörðum með bröttum hlíðum. Skriður sem þessar geta komið af stað miklum flóðbylgjum í fjörðunum. Skriður sem hlaupa af landi og út í sjó geta líka valdið hættulegum flóðbylgjum. Dæmi um þetta eru vel þekkt víða um heim en hérlendis hafa slíkar skriður ekki orðið á sögulegum tíma svo vitað sé.

Seyðisfjörður og Norðfjörður eiga það sameiginlegt að þar má sjá greinileg merki um neðansjávarskriður sem hugsanleg jarðvá stafar af. Eitt af aðalmarkmiðum verkefnisins var að varpa ljósi á stærð og umfang skriðanna, ásamt því að kortleggja og bæta þekkingu á botngerð og strandgerð fjarðanna.

Alls voru 33 skriður kortlagðar, 26 í Seyðisfirði og 7 í Norðfirði, og helstu tölulegum upplýsingum safnað, s.s. um flatarmál, mestu lengd, úthlaupshorn o.fl. Skriðurnar skiptast í tvo flokka, þ.e. skriður sem fallið hafa af landi í sjó fram og skriður sem fallið hafa úr óstöðugum sethjöllum neðansjávar. Þótt ekki séu til staðfest tilfelli frá sögulegum tíma um neðansjávarskriður í íslenskum fjörðum sýna þessar rannsóknir að slíkar skriður hafa orðið fyrr á tímum. Þær benda einnig til að þar sem skriður hafa fallið eru líkur á frekari skriðum. Hér er því á ferðinni náttúruvá sem þarf að hafa vakandi auga með.

Meginniðurstaða verkefnisins er falin í útgáfu þrennskonar mismunandi korta af fjörðunum báðum, þ.e. jarðfræði- og jarðvárkorti, botngerðarkorti og strandgerðarkorti ásamt jarðfræðiskýrslu. Gert er ráð fyrir að þessar grunnathuganir nýtist við almennt mat á jarðvá og umhverfisáhrifum á viðkomandi stöðum og að litið verði til þeirra varðandi skipulag, staðarval og ýmsar framkvæmdir í eða við sjó.

Þessi grein birtist í 4. tbl. Framkvæmdafrétta 2022.   Rafræna útgáfu má finna hér.     Áskrift að Framkvæmdafréttum er án endurgjalds og hægt er að skrá sig fyrir áskrift með því að senda póst á sogi@vegagerdin.is.