Umferðar­ljós

Flest umferðarljósanna eru í Reykjavík af þeim sveitarfélögum sem standa að höfuðborgarsvæðinu. Hluti ljósanna er staðsettur á vegum sem eru í eigu Vegagerðarinnar. Með tilkomu Samgöngusáttmála var stofnaður samstarfshópur Vegagerðarinnar og sex sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu en þessir aðilar deila ábyrgð á umferðarljósunum.

Samstarfshópurinn hefur gert úttekt á öllum umferðarljósum á höfuðborgarsvæðinu og auk þess unnið að aðgerðaráætlun, stefnumörkun og setningu markmiða varðandi umferðarljósin í heild sinni.

Meðal verkefna er að hafa yfirsýn yfir hvar er helst þörf á að endurnýja umferðarljós eða tæknibúnað sem sem kominn er til ára sinna og að greina við hvaða umferðarljós verða helst tafir á annatíma.

Markmiðið er að tryggja umferðaröryggi, lágmarka mengun fyrir vegfarendur og auka greiðfærni svo að samgöngukerfið gangi vel fyrir sig.

Umferðarljós samanstanda af mismunandi einingum, s.s. stjórnkassa, ljóskerjum, skynjurum og hnappaboxum. Einingarnar eru tengdar saman með köplum sem liggja í ídráttarrörum og brunnum neðanjarðar.

• Að stýring umferðarljósa samræmist umferðinni hverju sinni.
• Að veita Strætó og neyðarakstri forgang.
• Að safna umferðarupplýsingum í rauntíma og lágmarka umferðartafir.
• Að vakta og senda sjálfvirkar tilkynningar ef bilanir koma upp.

Rúmlega helmingur allra umferðarljósa er tengdur við miðlæga stýritölvu umferðarljósa (MSU), sem er af gerðinni Sitraffic Scala og er markmiðið að tengja öll umferðarljós við MSU.

Einn af kostum þess að tengja umferðarljós við MSU, er að bilunartilkynningar berast um leið og bilunar verður viðvart, þannig að hægt er að bregðast skjótt við.

Núverandi kerfi er keyrt á sjálfvirkri stýringu sem kallast TASS og er helsti ávinningur þess að kerfið velur ljósastillingar út frá umferðarmagni hverju sinni fyrir hvert TASS-svæði.

Höfuðborgarsvæðinu er skipt upp í fimm TASS-svæði:

1. Sæbraut
2. Miklabraut-Kringlumýrarbraut-Hringbraut-Suðurlandsbraut
3. Hafnarfjarðarvegur
4. Bústaðavegur
5. Breiðholtsbraut-Nýbýlavegur

Stýringu umferðarljósa á höfuðborgarsvæðinu má skipta í þrennt:

• Fortímastillt (e. pre-timed)
• Hálfumferðarstýrð (e. semi-actuated)
• Alumferðarstýrð (e. fully-actuated)

Flest umferðarljósin eru umferðarstýrð og stýrast út frá skynjurum.

Á fortímastilltum umferðarljósum eru engir skynjarar til staðar. Lengd grænu, gulu og rauðu ljósanna er fyrirfram skilgreind og breytist ekki eftir umferðarmagni.

Á hálfumferðarstýrðum gatnamótum logar grænt á aðalstefnu ef umferð er ekki skynjuð á hliðargötum eða ekki er ýtt á hnapp á gönguþverun yfir aðalstefnu.

Á alumferðarstýrðum gatnamótum logar rautt á alla umferðarstrauma ef engin vegfarandi er skynjaður.

Græn bylgja kallast þegar umferðarljós eru samstillt þannig að ökumenn geti ekið á jöfnum hraða án þess að lenda á rauðu ljósi. Jafn hraði er stilltur á u.þ.b. 80-100% af leyfilegum hámarkshraða.

Sjaldnast er hægt að hafa grænar bylgjur í báðar áttir samtímis vegna legu og staðsetningu gatnamóta. Því er reynt að samstilla ljós í ríkjandi akstursstefnu hverju sinni. Umferðarljós á stofnbrautum er samstillt þannig að umferð eigi sem greiðasta leið í átt að miðborginni á morgnanna, en í átt frá miðborginni síðdegis og utan annatíma.

Markmið með samstillingu umferðarljósa er að bæta umferðarflæðið og lágmarka tafir. Hins vegar geta ýmsir þættir haft áhrif á samstillinguna og er ávinningur hennar lítill þegar umferðarmagn er mikið.

Miðlæg stýritölva umferðarljósa sér um að keyra forgangskerfi fyrir neyðarbíla og Strætó. Búnaði er komið fyrir í slökkviliðsbílum og sjúkrabílum sem kallar sjálfkrafa eftir forgangi á umferðarjósum þegar bifreiðarnar aka á forgangsljósum. Strætó á greiðari leið um gatnamót með stýringunni, þó það sé ekki forgangsstýring eins og hjá slökkviliðinu. Stýringin virkar þannig hjá Strætó að tæki í vagninum skynjar þegar vagn nálgast gatnamót og þá framlengist tíminn sem grænu ljósin loga í akstursstefnu þeirra.

Markmið forgangskerfisins er að tryggja aukið öryggi í neyðarakstri, bæði fyrir þá sem eru í neyðarakstrinum en ekki síður almenna umferð sem neyðaraksturinn snertir hverju sinni. Einnig er lykilatriði þegar fólk er í lífshættu að stytta viðbragðstíma, ekki síst þegar umferð er mikil. Reynslan af kerfinu er mjög góð.

Söfnun umferðarupplýsinga er grundvallaratriði í miðlægri stýringu umferðar. Til að skynja og meta magn umferðar hefur umferðarskynjurum verið komið fyrir á nokkrum talningarstöðum. Skynjararnir eru tengdir við MSU og þar eru upplýsingar úr skynjurum notaðar til að velja hentugasta ljósaforritið hverju sinni.

Nánar um þetta á vefsíðu Reykjavíkurborgar:

• Upplýsingar um þjónustustig umferðarflæðisins í rauntíma
• Upplýsingar um umferðarmagn og hraða á völdum stöðum í rauntíma

Stjórnikassinn sér um að stýra umferðarljósunum og samanstendur hann af nokkrum einingum. Öll ljósker, hnappabox og skynjarar tengjast í stjórnkassann og sér öryggiskerfi kassans um að umferðarljósin virki rétt, ásamt því að bregðast rétt við truflunum.

Sífellt er unnið að endurnýjun umferðarljósa, en notast er við átta mismunandi tegundir stjórnkassa og eru nokkrir orðnir yfir 30 ára gamlir. Við endurnýjun er forgangsatriði að tengja umferðarljósin við MSU svo hægt sé að vakta umferðarljósin og bregðast skjótt við bilunum.

Við endurnýjun umferðarljósa er eingöngu notast við LED. Auk þess að vera orkusparandi, eru LED ljósin mun áreiðanlegri og með lægri bilanatíðni en hefðbundnar glóperur. Meira en helmingur umferðarljósa er með LED ljósum.